Wśród klientów panuje przekonanie, że strony postępowania w sprawach o alimenty są zupełnie zwolnione od kosztów sądowych, a już w szczególności od opłaty sądowej za wniesienie powództwa. Jest to tylko cześciowo prawdziwa konstatacja. Osoba żądająca uchylenia obowiązku alimentacyjnego lub obniżenia alimentów nie jest z mocy prawa zwolniona z kosztów sądowych.
Zauważyć należy, że zgodnie z art. 96 ust. 1 pkt 2) ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (t.j. Dz. U. z 2021 r. poz. 2257). Nie mają obowiązku uiszczenia kosztów sądowych strona dochodząca roszczeń alimentacyjnych oraz strona pozwana w sprawie o obniżenie alimentów. Ustawodawca ogranicza zatem podmiotowo krąg osób, od których nie pobiera się opłaty, a zgodnie z przywołanym przepisem będzie to:
1) powód dochodzący roszczeń alierntacyjych, czyli osoba składająca pozew o zasądzenie alimentów, a także
2) pozwany w sprawie o obniżenie alimentów, czy w zasadzie beneficjent świadczeń alimentacyjnych.
Celem wprowadzenia przez ustawodawcę takiego zwolnienia było uprzywilejowanie osób uprawnionych do alimentacji, aby ułatwić tym osobom jak najszybsze i jak najbardziej skuteczne uzyskanie od osób zobowiązanych niezbędnych środków utrzymania (tak P. Feliga [w:] Ustawa o kosztach sądowych w sprawach cywilnych. Komentarz, red. P. Feliga, wyd. III, Warszawa 2020, art. 96).
W kontekście powyższego należy wskazać, że pozew o uchylenie obowiązku alimentacyjnego podlega opłacie na zasadach ogólnych wskazanych w przywołanej już wyżej ustawie o kosztach sądowych w sprawach cywilnych, ponieważ powodem w takiej sprawie nie jest osoba, o której mowa w art. 96 ust. 1 pkt 2) ustawy. Nie zmienia to oczywiście dopuszczalności złożenia przez taki podmiot wniosku o zwolnienie od kosztów sądowych, niemniej wówczas zwolnienie z kosztów sądowych, czy z samej opłaty od pozwu zależy od sytuacji majątkowej wnioskodawcy i decyzji Sądu.
Mając na względzie fakt, że pozew o uchylenie obowiązku alimentacyjnego podlega opłacie należy zaznaczyć, że jej wysokość ustala się w oparciu o normę z art. 13 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych, która to uzależniona jest od wartości przedmiotu sporu.
Zgodnie z art. 13 ust. 1 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych, w sprawach o prawa majątkowe pobiera się od pisma opłatę stałą ustaloną według wartości przedmiotu sporu lub wartości przedmiotu zaskarżenia wynoszącej:
1) do 500 złotych – w kwocie 30 złotych;
2) ponad 500 złotych do 1500 złotych – w kwocie 100 złotych;
3) ponad 1500 złotych do 4000 złotych – w kwocie 200 złotych;
4) ponad 4000 złotych do 7500 złotych – w kwocie 400 złotych;
5) ponad 7500 złotych do 10 000 złotych – w kwocie 500 złotych;
6) ponad 10 000 złotych do 15 000 złotych – w kwocie 750 złotych;
7) ponad 15 000 złotych do 20 000 złotych – w kwocie 1000 złotych.
W ust. 2. przywołanego przepisu wskazano z kolei, że w sprawach o prawa majątkowe przy wartości przedmiotu sporu lub wartości przedmiotu zaskarżenia ponad 20 000 złotych pobiera się od pisma opłatę stosunkową wynoszącą 5% tej wartości, nie więcej jednak niż 200 000 złotych.
Stosując powyższe wskazania ustawy, należy określić jaka jest wartość przedmiotu sporu (tzw. WPS) w sprawie o uchylenie obowiązku alimentacyjnego, a następnie określić jaka będzie opłata od pozwu na podstawie wytycznych z art. art. 13 ust. 1. Jeżeli wartość przedmiotu sporu przekraczać będzie 20 000 zł, to należy ustalić opłatę w wysokości 5% tej kwoty.
Mając na względzie powyższe, aby ustalić wysokość opłaty należy określić jaka jest wartość przedmiotu sporu. Należy mieć na uwadze, że nie będzie to kwota jednomiesięcznych alimentów. Zgodnie bowiem z art. 22 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. Kodeks postępowania cywilnego (t.j. Dz. U. z 2021 r. poz. 1805 z późn. zm.), w sprawach o prawo do świadczeń powtarzających się wartość przedmiotu sporu stanowi suma świadczeń za jeden rok, a jeżeli świadczenia trwają krócej niż rok - za cały czas ich trwania. Ze względu zatem na fakt, że świadczenie alimentacyjne jest świadczeniem okresowym i co do zasady jest ustalane na okres dłuży niż jeden rok, to jako wartość przedmiotu należy przyjąć sumę świadczeń alimentacyjnych za jeden rok.
Przykład 1: Jeżeli zobowiązany do zapłaty alimentów uiszczać musi miesięczną kwotę alimentów w wysokości 800 zł, to należy kwotę pomnożyć przez 12, czyli liczbę miesięcy w roku. Wynik obliczeń - 9600 zł, określa wartość przedmiotu sporu (800 zł x 12 mc = 9600 zł) - art. 13 ust. 1 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych.
Przykład 2: Jeżeli zobowiązany do zapłaty alimentów uiszczać musi miesięczną kwotę alimentów w wysokości 1800 zł, to należy kwotę pomnożyć przez 12, czyli liczbę miesięcy w roku. Wynik obliczeń - 21 600 zł, określa wartość przedmiotu sporu (1800 zł x 12 mc = 21 600 zł) -ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych.
Jeżeli, tak jak w przykładzie nr 1, wartość przedmiotu sporu w sprawie o uchylenie obowiązku alimentacyjnego wynosić będzie 9600 zł, to należna opłata od pozwu, zgodnie z art. 13 ust. 1 pkt 5) wynosić będzie 500 zł. Natomiast jeżeli, tak jak w przykładzie nr 2, wartość przedmiotu sporu w sprawie o uchylenie obowiązku alimentacyjnego wynosić będzie 21 600 zł, to zastosowanie znajdzie art. 13 ust. 2 ustawy, a opłata sądowa wyniesie 1080 zł. Opłatę w takiej wysokości należy wówczas uiścić wraz z wniesieniem pozwu do sądu.
dr Mateusz Mądel
Radca prawny
Stan prawny na dzień: 10.11.2021