Różnica pomiędzy stwierdzeniem przez Sąd nabycia spadku lub aktem poświadczenia dziedziczenia, a działem spadku jest zasadnicza. W tym pierwszym postępowaniu ustala się wyłącznie krąg osób, które dziedziczą po spadkodawcy, a także udział jaki im w spadku przysługuje. Natomiast przy dziale spadku określa się, kto ze spadkobierców i jakie konkretnie składniki majątku otrzyma.
Posługując się przykładem można wskazać, że w postanowieniu o stwierdzenie nabycia spadku sąd stwierdza, że „spadek po Krystynie Kowalskiej córce Władysława i Marii urodzonej w dniu 10 czerwca 1947r. w Tuchowie, zmarłej w dniu 21 lipca 2021r. w Tarnowie, której miejsce zwykłego pobytu w chwili śmierci znajdowało się w Tarnowie, nabyły na podstawie ustawy dzieci: Anna Kowalska, Bronisława Bednarz, Adam Kowalski – po 1/3 części”.
Podobnej treści będzie orzeczenie, w którym sąd stwierdza nabycie spadku na podstawie testamentu, gdzie przecież zazwyczaj spadkodawca wskazuje jakie składniki majątku mają przypaść konkretnej osobie. Przy dziedziczeniu z testamentu sentencja postanowienia może wyglądać z kolei w ten sposób, że „spadek po Jarosławie Kowalskim synu Władysława i Janiny, zmarłym w dniu 20 sierpnia 2018 roku w Tarnowie i tam przed śmiercią zamieszkałym, nabyli na podstawie testamentu własnoręcznego spadkodawcy z dnia 22 września 2017 roku, wszyscy z dobrodziejstwem inwentarza, wdowa Anna Kowalska z domu Małysz, oraz syn Mirosław Kowalski - po 1/2 części. Sąd nie wymienia w takim postanowieniu, jaka kwota przypada jakiemu spadkobiercy, czy jaka nieruchomość będzie przypadać w spadku żonie, a jaka synowi. Takie rozstrzygnięcie może zapaść dopiero po przeprowadzeniu postępowania o dział spadku.
Postępowanie o dział spadku może zatem rozstrzygać, że konkretne składniki majątku wchodzące w skład spadku przypadną konkretnej osobie. Sąd może postanowić o spłatach pozostałych spadkobierców. Może podzielić nieruchomość albo przyznać konkretnemu spadkobiercy na własność wszystkie składniki majątku. W końcu może dokonać również zniesienia współwłasności pomiędzy spadkobiercami, zaliczyć uczynione za życia spadkodawcy darowizny na schedę spadkową, czy rozliczyć poczynione przez jednego ze spadkobierców nakłady na spadek.
Podsumowując należy podkreślić, że przywołane postępowania, choć związane ze spadkiem, mają w założeniu zupełnie inne cele. Do czasu bowiem działu spadku, określeni w postanowieniu o stwierdzeniu nabycia spadku spadkobiercy traktowani są jak współwłaściciele, którzy są wspólnie uprawnieni do pobierania ze spadku pożytków i zobowiązani do ponoszenia ciężarów. Zaznaczenia przy tym wymaga, że sprawy spadkowe warto załatwiać na bieżąco. Nawet gdy wydaje się, że spadkodawca przecież nie pozostawił majątku, bo przed śmiercią rozdysponował wszystkimi jego składnikami. Stwierdzenie nabycia spadku pozwala bowiem na wykazanie tzw. następstwa prawnego, a w niektórych przypadkach może być to potrzebne do załatwienia innych spraw majątkowych nawet długo po śmierci spadkodawcy
dr Mateusz Mądel
Radca prawny
Stan prawny na dzień: 21.07.2021