W postępowaniu o stwierdzenie nabycia spadku sąd powinien z urzędu ustalić, kto jest spadkobiercą, a w szczególności zbadać, czy spadkodawca pozostawił testament. W ustaleniu tych faktów pomocne może być złożenie zapewnienia spadkowego. Stosownie do treści art. 671 § 1 KPC za dowód, że nie ma innych spadkobierców, może być przyjęte zapewnienie złożone przez zgłaszającego się spadkobiercę. W składanym zapewnieniu zgłaszający się powinien złożyć oświadczenie co do wszystkiego, co mu jest wiadome o istnieniu lub nieistnieniu osób, które wyłączałyby znanych spadkobierców od dziedziczenia lub dziedziczyłyby wraz z nimi, a także o testamentach spadkodawcy. Zapewnienie spadkowe najcześciej składane jest przez spadkobiercę, który wskazuje istotne dla sprawy informacje, co pozwala na stwierdzenie, kto i w jakiej części dziedziczy spadek po zmarłym.
Z treści przepisu niekoniecznie wynika jakie sąd może zadać pytania osobie składającej zapewnienie, a jest to często zagadnienie nurtujące zestresowanych klientów kancelarii prawnych. Z uwagi na ten fakt poniżej przedstawiam przykładowe pytania, które często padają w toku składanego zapewnienia. Należy mieć przy tym na uwadze, że w zależności o okoliczności i konkretnego stanu faktycznego, w trakcie posiedzenia sąd zada tylko niektóre z tych przykładowych pytań.
W postępowaniu o stwierdzenie nabycia spadku sąd może zapytać:
1) jaki jest stopień pokrewieństwa pomiędzy składającym zapewnienie a spadkodawcą,
2) gdzie spadkodawca ostatnio zamieszkiwał i kiedy zmarł,
3) czy spadkodawca pozostawił testament, ewentualnie kto jest w jego posiadaniu, gdzie został sporządzony,
4) czy spadkodawca ustanawiał zapis windykacyjny,
5) czy w skład spadku wchodzi gospodarstwo rolne,
6) czy już wcześniej toczyła się sprawa o stwierdzenie nabycia spadku po zmarłym lub czy został sporządzony akt poświadczenia dziedziczenia,
7) czy składający zapewnienie składał oświadczenie o przyjęciu lub odrzuceniu spadku,
8) czy spadkodawca był w chwili śmierci w związku małżeńskim oraz o imię i nazwisko małżonka, ewentualnie, czy pomiędzy tymi osobami była orzeczona separacja,
9) czy spadkodawca miał dzieci z małżeństwa i/lub pozamałżeńskie, a jeżeli tak, to powinno się wskazać ich imiona i nazwiska,
10) czy któreś z dzieci spadkodawcy pozostawiło swoje dzieci lub innych zstępnych (takie pytanie może zostać zadane jeżeli dziecko spadkodawcy zmarło przed otwarciem spadku tj. przed śmiercią spadkodawcy),
11) czy rodzice spadkodawcy (wstępni spadkodawcy) zmarli i ewentualnie kiedy (takie pytanie może się pojawić jeżeli spadkodawca nie pozostawił ani dzieci, ani innych zstępnych),
12) czy spadkodawca miał jakieś rodzeństwo (pytanie może się pojawić jeżeli spadkodawca nie pozostawił ani zstępnych, ani rodzica/rodziców),
13) czy rodzeństwo spadkodawcy zmarło przed otwarciem spadku, a jeżeli tak, to kiedy i czy ewentualnie ktoś z rodzeństwa pozostawił swoje dzieci lub innych zstępnych.
Należy mieć na uwadze, że składający zapewnienie może nie znać odpowiedzi na wszystkie te pytania, powinien wówczas złożyć zapewnienie zgodnie z prawdą, czyli wskazać, że nie ma wiedzy o pewnych faktach. Podkreślić bowiem należy, że zapewnienie spadkowe jest równoznaczne ze złożeniem zeznań pod przyrzeczeniem, o czym sędzia powinien uprzedzić składającego zapewnienie. Dlatego też takie zapewnienie należy złożyć osobiście, a nie przez pełnomocnika.
Zdarza się, że w celu odebrania zapewnienia spadkowego sąd nie wyznacza rozprawy, ale wydaje postanowienie i wzywa konkretne osoby do złożenia zapewnienia na piśmie. Wówczas pytania są wysyłane do poszczególnych osób pocztą, wraz ze zobowiązaniem do pisemnej odpowiedzi na załączone do wezwania pytania.
Jak wynika z powyższego zadawane przez sąd pytania dotyczą w zasadzie ustalenia kręgu spadkobierców ewentualnie, czy spadkodawca pozostawił akt ostatniej woli. Pytania nie są podchwytliwe i mają za zadanie prawidłowe ustalenie faktów niezbędnych do wydania postanowienia o stwierdzenie nabycia spadku. Czasami wystarczy, że zapewnienie złoży tylko jeden ze spadkobierców, dotyczy to zwłaszcza mniej skomplikowanych stanów faktycznych.
dr Mateusz Mądel
Radca prawny
Stan prawny na dzień: 25.01.2023r.