Zauważyć należy, że w wielu różnych przepisach prawa cywilnego, administracyjnego, czy w przepisach postępowania, ustawodawca używa określenia „krewni” lub „powinowaci”. Kwestię krewnych opisano już w poprzednim wpisie. Dla przypomnienia wskazać tylko należy, że krewnymi w linii prostej są osoby, z których jedna pochodzi od drugiej. Krewnymi w linii bocznej są osoby, które pochodzą od wspólnego przodka, a nie są krewnymi w linii prostej.
Jak już wcześniej wspomniano pojęcia osoby powinowatej pojawia się w wielu przepisach różnych gałęzi prawa. Przykładem mogą być chociażby przepisy prawa spadkowego, gdzie ustawodawca wykluczył obecność określonych osób, w charakterze świadka, przy sporządzaniu testamentu. W art. 957 KC wskazano bowiem, że nie może być świadkiem przy sporządzaniu testamentu osoba, dla której w testamencie została przewidziana jakakolwiek korzyść. Nie mogą być również świadkami: małżonek tej osoby, jej krewni lub powinowaci pierwszego i drugiego stopnia oraz osoby pozostające z nią w stosunku przysposobienia.
W przepisach postępowania cywilnego pojęcie powinowactwa pojawia się chociażby przy redakcji przepisów dotyczących przeprowadzenia dowodu z zeznań świadka i określa uprawnienie świadka do odmowy zeznań, ze względu na szczególnie bliską relację z jedną ze stron postępowania. Zgodnie z art. 261 § 1 Kodeksu postępowania cywilnego, nikt nie ma prawa odmówić zeznań w charakterze świadka, z wyjątkiem małżonków stron, ich wstępnych, zstępnych i rodzeństwa oraz powinowatych w tej samej linii lub stopniu, jak również osób pozostających ze stronami w stosunku przysposobienia. Prawo odmowy zeznań trwa po ustaniu małżeństwa lub rozwiązaniu stosunku przysposobienia. Podobną regulację przewiduje art. 115 Kodeksu karnego w zw. z art. 182 Kodeksu postępowania karnego, czy art. 83 Kodeksu postępowania administracyjnego.
Wyjaśniając pojęcie powinowactwa przywołać należy treść art. 618 KRO gdzie ustawodawca wskazał, że z małżeństwa wynika powinowactwo między małżonkiem a krewnymi drugiego małżonka. Trwa ono mimo ustania małżeństwa. W § 2 wskazuje się ponadto, że linię i stopień powinowactwa określa się według linii i stopnia pokrewieństwa. Podkreślenia zatem wymaga, że powinowactwo to więź, jaka łączy określoną osobę z krewnymi małżonka tej osoby. Innymi słowy jest to relacja pomiędzy konkretną osobą i rodziną małżonka. Stopień powinowactwa, podobnie jak stopień pokrewieństwa, ustala się na podstawie liczby urodzeń. Powinowatymi będą zatem: teść i teściowa, szwagier i szwagierka, a także siostrzeniec, siostrzenica, bratanek i bratanica małżonka.
Podsumowując powyższe rozważania wskazać należy, że powinowactwo to formalna więź o charakterze prawnym, która powstaje w wyniku zawarcia małżeństwa, a jej powstanie wywołuje określone konsekwencje prawne w zakresie konkretnych praw lub obowiązków na gruncie różnych gałęzi prawa. W wyjaśnieniu tych relacji pomocna może być poniższa grafika.
dr Mateusz Mądel
Radca prawny
Stan prawny na dzień: 12.03.2023r.