Żeby wyjaśnić jak działa prawo spadkowe, trzeba wskazać, że z chwilą śmierci osoby fizycznej następne otwarcie spadku, do którego powołane są osoby wskazane w testamencie lub osoby wskazane przez ustawodawce w odpowiednich przepisach. Mamy zatem co do zasady do czynienia z dziedziczeniem testamentowym lub dziedziczeniem ustawowym. W niektórych sytuacjach zdarza się, że jedna osoba nabywa część spadku z testamentu i część spadku z ustawy.
Spadkobierca testamentowy lub ustawowy, wchodzi w całą sytuację prawną swojego poprzednika (spadkobiercy), co oznacza, że dziedziczy zarówno aktywa jak i pasywa spadku, w uproszczeniu - majątek i należące do spadku zobowiązania. Przy dziedziczeniu testamentowym to w jakiej części konkretna osoba nabywa spadek wynika z treści testamentu. Natomiast jeżeli dochodzi do dziedziczenia na podstawie przepisów ustawy, to kwestię osób powołanych do dziedziczenia rozstrzygają konkretne przepisy. Ustawodawca w przepisach Kodeksu cywilnego w abstrakcyjny sposób ustalił krąg osób bliskich, które powołane są do spadku po zmarłym (zob. art. 931 i n. KC). Pierwsza i druga grupa osób powołanych do dziedziczenia z ustawy, wraz z przykładami została opisana we wsześniejszych wpisach (zob. Kto dziedziczy? I Grupa osób uprawnionych do dziedziczenia - https://majzerowiczmadel.pl/blog/kto-dziedziczy-i-grupa-osob-uprawnionych-do-dziedziczenia; Kto dziedziczy? I Grupa osób uprawnionych do dziedziczenia - https://majzerowiczmadel.pl/blog/kto-dziedziczy-i-grupa-osob-uprawnionych-do-dziedziczenia).
Zasadą jest, że konkretne osoby nabywają spadek już w chwili jego otwarcia, co nie zmienia faktu, że krąg uprawnionych do dziedziczenia może się jeszcze zmienić. Nie należy zapominać na przykład o możliwości odrzucenia spadku po zmarłym w terminie 6 miesięcy od chwili, kiedy osoba dowidziała się o tytule swojego powołania. Aby ostatecznie rozstrzygnąć kwestię tego, kto dziedziczy spadek, należy uzyskać akt poświadczenia dziedziczenia albo postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku lub Europejskie Poświadczenie Spadkowe. Ten pierwszy dokument może wydać notariusz, a postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku i Europejskie Poświadczenie Spadkowe wydaje sąd. Mając taki dokument można potwierdzać swoje prawo do spadku po zmarłym przed osobami trzecimi, w tym organami administracji i sądami.
dr Mateusz Mądel
Radca prawny
Stan prawny na dzień: 12.01.2024r.